Veelgestelde vragen Windpark Doetinchem

Landgoed Keppel en Green Trust werken samen aan dit initiatief. Daarnaast zijn wij ons aan het oriënteren op een samenwerking met een lokale energie-coöperatie, zodat het initiatief lokaal verankerd is. Voor meer informatie over Landgoed Keppel en Green Trust ga naar: www.landgoedkeppel.nl en www.greentrust.nl.  

Qua locatie is het zoekgebied afgebakend tot percelen in eigendom van Landgoed Keppel, locaties die kunnen voldoen aan beleid en wettelijke normen en locaties die ruimtelijk inpasbaar zijn binnen de gemeente Doetinchem. Het blauwe gebied hieronder geeft het zoekgebied aan.

De gemeente Doetinchem kent geen afstandsbeperking. I.t.t. de gemeente Bronkhorst hanteert zij geen straal van 2 km. van beschermd stadsgezicht/dorpsgezicht. Dit wil niet zeggen dat de gemeente Doetinchem geen rekening zal houden met de belangen die de gemeente Bronkhorst hecht aan het beschermd stadsgezicht/dorpsgezicht. Wellicht dat dit op een andere manier kan worden ingevuld.

Op dit moment ligt er nog geen voorstel voor windturbines bij bedrijventerreinen. Wellicht zijn hier ook mogelijkheden, maar ook dan moet er een afweging worden gemaakt tussen belangen; de belangen van de omwonenden en die van de bedrijven. De lusten en de lasten. De mogelijkheden voor windturbines bij bedrijventerreinen hebben overigens geen invloed op de plannen voor beoogd Windpark Doetinchem.

Windpark Doetinchem is gelegen op Landgoed Keppel. Landgoed Keppel is een historisch en karakteristiek landschap. Het fungeert al ruim 700 jaar als decor voor de inwoners van het gebied. Een iconisch beeld waartegen levensgebeurtenissen zich afspeelden en herinneringen zijn gecreëerd. Dit decor willen we graag behouden. Nu én voor de toekomstige generaties. Helaas gaat dat niet zomaar. Onderhoud van het landgoed is erg kostbaar, terwijl overheidssubsidies krimpen.

Om het landgoed op een duurzame manier voort te laten bestaan, wordt daarom gezocht naar alternatieve geldstromen. De ontwikkeling van Windpark Doetinchem zou een manier kunnen zijn.

Het doel van het windpark is tweeledig: aan de ene kant draagt het bij aan het behoud van het landgoed voor de omgeving. Een deel van de opbrengsten van het windpark zal namelijk ten goede komen aan het landgoed. Zo kunnen de inwoners van het gebied er nu én in de toekomst volop van blijven genieten. Aan de andere kant versnelt het windpark de energietransitie; de overgang van conventionele energie naar duurzame energie. En draagt het bij aan het behalen van de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente Doetinchem.  

Landgoed Keppel is continue opzoek naar inkomstenstromen om met het landgoed meer opbrengsten te genereren, zodat het benodigde onderhoud kan worden uitgevoerd. Zo doet een leegstaande stal van een boerderij dienst als kinderdagverblijf. En worden meerdere gebouwen op het landgoed verwarmd door een biomassacentrale met resthout van Landgoed Keppel.

De inkomsten kunnen ook worden gebruikt voor onderhoud van Kasteel Keppel en bijbehorende gebouwen. Doel van Landgoed Keppel is namelijk om het landgoed in stand te houden in de historische vorm. Dit omvat zowel Kasteel Keppel en bijgebouwen als het landgoed.

De komende maanden staan in het teken van raadpleging van de omgeving. Samen met de omwonenden willen wij tot een uitgewerkt plan komen. Het voornemen is nu om een windpark te realiseren, bestaande uit 4 à 5 windturbines met een hoogte van circa 230 meter (mast inclusief hoogste punt uiteinde wiek), in de buurt van de Barlhammerweg in Doetinchem.

Voor het windpark is nog geen specifieke keuze gemaakt voor het windturbinetype en de definitieve hoogte. Wel is er een bandbreedte bekend voor het windpark. De beoogde windturbines krijgen een rotordiameter van ca. 150 meter en een ashoogte van ca. 150 meter. De tiphoogte zal hiermee ca. 230 meter zijn. Het opgestelde vermogen per windturbine bedraagt ca. 5 MW. Het windpark heeft hiermee een totaal vermogen van ca. 25 MW op basis van 5 windturbines. 

Ruimtelijk

De locatiekeuze voor de windturbines is van cruciaal belang. Windturbines van een dergelijke omvang hebben ruimtelijk een behoorlijke impact. Om deze reden is aandachtig onderzocht op welke locaties windturbines geplaatst kunnen worden. Hierbij is o.a. gekeken naar voldoende (wettelijke) afstanden tot woningen, natuurgebieden en risicovolle installaties. De zoekgebieden voldoen in basis aan deze eisen. Een verdere verkenning, nadere onderzoeken en de inbreng vanuit de omgeving en belanghebbenden is nodig voor de uiteindelijke locatiekeuzes. Daarnaast zal voor de plaatsing van de windturbines ook gekeken worden naar voldoende onderlinge afstand en de positionering t.o.v. de hoofdwindrichting (om meer duurzame energie te genereren). 

Beleidsmatig

Windpark Doetinchem draagt bij aan de nationale doelstelling om CO2 te besparen en duurzame energie op te wekken en draagt bij aan de concrete doelstelling voor het opwekken van 35 terawattuur (TWh) hernieuwbare energie op land in 2030.

De locatie past ook in het provinciaal beleid met een bijdrage aan de provinciale ambitie om in 2030 de CO2-uitstoot te reduceren met 55%. In 2050 wil Gelderland klimaatneutraal zijn. Dit wil de provincie bereiken door grootschalige besparing en opwekking uit verschillende duurzame bronnen van energie, zoals wind, zon, waterkracht, biomassa en bodemenergie.

Formeel valt het windpark met een opgesteld vermogen van meer dan 5 MW onder de verantwoordelijkheid van de provincie (bevoegd gezag). De provincie dient derhalve de bevoegdheid aan de gemeente over te dragen. 

Grote windturbines leveren veel meer duurzame energie dan kleine windturbines (zijn efficiënter). Over het algemeen kan gesteld worden dat als de rotorbladen (wieken) 2x zo groot zijn, de opbrengst (MWh) 4x zo hoog is. De wind wordt doorgaans afgeremd vlakbij de grond, waardoor het op grotere hoogte harder waait. Als we kiezen voor grotere molens hebben we dus minder windturbines nodig om dezelfde hoeveelheid elektriciteit op te wekken. Grotere windturbines zorgen er ook voor dat de kosten voor windenergie blijven dalen.

In de praktijk blijkt dat de omvang van de windturbines in de loop van de jaren steeds toeneemt, maar qua visuele impact wordt deze “natuurlijke” groei niet anders beleefd door de omgeving dan bij de windparken die in de jaren daarvoor zijn geplaatst. De rotors van grote windturbines draaien langzamer, dat wordt door veel mensen als rustiger ervaren. De beoogde turbines (ca. 230m tiphoogte) voor het windpark zijn “state of the art” en wijken in grootte niet af van windturbines die momenteel op vergelijkbare locaties worden ontwikkeld. Tenslotte leiden grotere windturbines niet per definitie tot meer hinder (geluid en slagschaduw). 

Windturbines moeten op een bepaalde minimale afstand van elkaar staan. Een kleinere onderlinge afstand heeft tot gevolg dat de turbines niet optimaal profiteren van de wind. Ze vangen dan elkaar de wind af en wekken daardoor minder duurzame energie op. Dat komt omdat de windturbines bij sommige windrichtingen te veel in elkaars luwte staan. De onderlinge afstand kan variëren van ca. 400 - 600 meter. 

Windpark Doetinchem kan afhankelijk van het type windturbines en uitgaande van een realisatie van 5 windturbines met een gezamenlijk vermogen van ca. 25 MW, jaarlijks ca. 60.000 MWh aan duurzame (wind)energie opwekken. Op basis van een gemiddeld verbruik van ca. 3.500 kWh per huishouden wekt het windpark hierdoor genoeg duurzame energie op voor ca. 30.000 - 35.000 inwoners.

Onderstation Doetinchem is het beoogde station van netbeheerder Liander waarop kan worden aangesloten. De aansluiting kan worden aangesloten op de toekomstige 20 kV installatie van dit onderstation.

In het plan voor beoogd Windpark Doetinchem wordt er geen gebruik gemaakt van batterijen en accuopslag bij mensen thuis. Over het algemeen opereren windturbines op een andere manier. Windturbines worden aangesloten op het Nederlandse elektriciteitsnet welke behoorlijk veel kan opvangen. Overigens zal er altijd back-up capaciteit moeten worden opgeslagen.

Als alles volgens planning verloopt, dan kan in 2024-2025 worden gestart met de bouw.

De klankbordgroep is een overlegplatform voor bewoners, initiatiefnemers en besluitvormende overheid. Het doel van de klankbordgroep is dat omwonenden en betrokkenen adviseren over het beoogde Windpark Doetinchem.

De rol van de klankbordgroep is adviserend aan de initiatiefnemers en de overheid. De groep komt op basis van input van initiatiefnemers, externe deskundigen en omwonenden en betrokkenen tot een advies over beoogd Windpark Doetinchem. Dit kan gaan over de precieze locatie van de windturbines, de mogelijke voorzieningen om hinder te beperken, mogelijkheden om te participeren in het beoogde windpark via obligaties of via een energie coöperatie, de invulling van een omgevingsfonds en andere zaken die in het kader van het windpark van belang zijn voor de deelnemers van de klankbordgroep. De klankbordgroep heeft geen beslissingsbevoegdheid over deze zaken maar brengt een advies uit.

In de klankbordgroep kunnen omwonenden en betrokkenen zitting nemen. Het is belangrijk dat verschillende perspectieven zijn vertegenwoordigd. De klankbordgroep is nadrukkelijk geen actiegroep tegen beoogd Windpark Doetinchem. Het is een platform waar initiatiefnemers en betrokkenen informatie uitwisselen, zorgen delen en alternatieven ontwikkelen als het gaat om de uiteindelijke invulling van het beoogde windpark.
Deelnemers hoeven het niet eens te zijn met het initiatief, maar dat mag natuurlijk wel. Deelnemen aan de klankbordgroep betekent niet dat deelnemers op voorhand instemmen met de ontwikkeling. Het staat deelnemers dan ook vrij om de gebruikelijke juridische wegen te bewandelen in het proces van besluitvorming. Dit staat een deelname aan de klankbordgroep niet in de weg.

De klankbordgroep wordt geleid door de onafhankelijk gespreksleider. Deze zal zorgen voor een goede inhoudelijke voorbereiding van de bijeenkomsten, zowel met initiatiefnemers als een voorbereidingsgroep, zal de bijeenkomsten leiden en draagt zorg voor verslaglegging. Initiatiefnemers en de gemeente zijn te gast bij de klankbordgroep. Op verzoek van de klankbordgroep zullen zij zaken toelichten, verduidelijken en uiteindelijk het advies in ontvangst nemen.

Wanneer een windturbine draait, wordt naast elektriciteit ook geluid geproduceerd. Dit geluid komt vooral van de rotorbladen die snel door de lucht bewegen. Dit wordt meestal omschreven als een suizend of zoevend geluid. Bij toenemende wind draait de rotor sneller en is er meer geluid. Als het rotorblad de mast passeert, verandert even de klankkleur. Het geluid van de generator bovenin de windturbine is ondergeschikt. Voor het specifieke geluid van windturbines gelden wettelijke normen (47 Lden (dB) en 41 Lnight (dB)).

Daarbij wordt het geluidniveau in de avond (19.00 – 23.00 uur) met 5 dB(A) zwaarder gewogen en in de nacht (23.00 – 07.00 uur) met 10 dB(A). Om slaapverstoring te voorkomen mag in de nacht gemiddeld niet meer dan 41 dB(A) worden veroorzaakt op de gevel van woningen.

Het gaat hierbij in alle gevallen om de maximaal toelaatbare geluidsbelasting op de gevel van woningen (niet wat je binnen de woning hoort). Er wordt op toegezien dat deze norm niet wordt overschreden.

Dat het geluidsniveau van een windpark binnen de grenswaarde blijft, wil echter niet zeggen dat omwonenden er geen last van kunnen hebben. Wat het voor een individuele bewoner betekent, kan namelijk sterk verschillen: de meesten zullen weinig tot geen hinder ervaren, maar anderen kunnen er om meerdere redenen wel last van hebben.

In verschillende media wordt regelmatig benoemd dat windturbines schadelijk zijn voor de gezondheid. De link tussen geluid van windmolens en gezondheid is echter veel minder direct en verschilt per locatie. Voor directe schade aan de gezondheid is in geen enkel onderzoek tot nu toe een direct verband gevonden. (Bron & voor meer informatie lees: https://www.nwea.nl/kb/windturbines-en-gezondheid-omwonenden/)

In de norm van Lden 47 dB is ook rekening gehouden met het optreden van laagfrequent geluid, dat altijd een onderdeel van het geluidsspectrum van windturbinegeluid is. Het is buiten overal aanwezig, maar is voor de meeste mensen niet te horen. Op dit moment zijn er geen aanwijzingen gevonden die aantonen dat het aandeel laagfrequent geluid een bijzondere dan wel belangrijke rol speelt in de beleving en gezondheid van omwonenden.

In september 2020 presenteerde het RIVM een factsheet LFG (laagfrequent geluid), gebaseerd op een uitgebreide inventarisatie van wetenschappelijke publicaties. In relatie tot gezondheid concludeert het RIVM: “Klachten die genoemd worden in relatie tot LFG zijn hoofdpijn, concentratieproblemen, geheugenproblemen, verminderde prestaties, hartkloppingen, problemen met het hart en/of de luchtwegen, duizeligheid en evenwichtsverlies. Van deze klachten is de link met LFG niet met wetenschappelijk onderzoek bewezen.” Wel laat de inventarisatie zien dat mensen een verstoring van de slaap kunnen ervaren als gevolg van LFG. (Bron & voor meer informatie lees: https://www.nwea.nl/kb/hoe-zit-het-met-laagfrequent-geluid-lfg-en-windturbines/)

Sommige mensen kunnen hinder ondervinden van het geluid van windturbines. Doorgaans wordt uitgegaan van 8% van de mensen die nadrukkelijk hinder ondervindt door geluid. Bij een deel van deze mensen kan die hinder leiden tot slaap- en concentratieproblemen. Dat is heel vervelend voor de betrokkenen. Echter, evenals bij andere geluidsbronnen, zoals wegen, spoor en luchtverkeer, accepteert de Nederlandse overheid een zekere mate van hinder van windturbines. Omwonenden van windturbines worden op dezelfde manier beschermd als mensen die als geluidshinder ervaren door wegen, spoor en luchtverkeer. (Bron & voor meer informatie lees: https://www.nwea.nl/kb/windturbines-en-gezondheid-omwonenden/)

Nee, voor windturbines gelden er geen wettelijke minimale afstanden op basis van geluid, maar dus wel de hiervoor genoemde geluidsnormen. Op basis van praktijkervaring wordt een afstand van 400 meter als een veilige afstand gezien. Maar afhankelijk van de situatie kunnen er ook windturbines op ca. 300 meter van woningen geplaatst worden. Als er sprake is van een zogenoemde molenaarswoning (‘woning die behoort tot de inrichting van het windpark’) kunnen windturbines dichterbij worden geplaatst, maar er moet wel sprake zijn van een acceptabel woon- en leefklimaat. In de (verplichte) onderzoeken worden de exacte geluidscontouren bepaald.

Windturbines vallen onder het Activiteitenbesluit. Volgens dit besluit is de maximaal toegestane waarde ter plaatse van geluidsgevoelige objecten 47 dB Lden en 41 dB Lnight. De Lden (dit staat voor: Level day-evening-night) is een maat om de geluidsbelasting door omgevingslawaai uit te drukken. Hierbij wordt de geluidsbelasting die optreedt gedurende de nacht en de avond zwaarder meegewogen dan geluid overdag.

Er is veel onderzoek gedaan naar windturbinegeluid en de effecten van blootstelling aan dit geluid. Op basis van deze onderzoeken zijn relaties bepaald tussen de hinderbeleving en de blootstelling aan geluidniveaus. Dit zijn dosis-effectrelaties waarbij met de mate van blootstelling een bepaalde mate van effect gepaard gaat. Deze relaties vormen de basis voor de geluidwetgeving in Nederland.

Een windturbine moet volgens de wet gecertificeerd zijn. Onderdeel van deze certificering is de bronsterktebepaling, ofwel de hoeveelheid geluid die de windturbine produceert bij verschillende windsnelheden. 

De hoeveelheid geluid is gerelateerd aan het toerental van de rotor. En als windturbine ontwerper kun je dit toerental verlagen. Daarnaast draait een grotere windturbine langzamer waardoor hij zelfs stiller is dan een kleinere windturbine.

Slagschaduw kan hinder veroorzaken. Er zijn regels vastgelegd om onacceptabele hinder tegen te gaan. In de Activiteitenregeling is opgenomen dat een windturbine moet zijn voorzien van een automatische stilstandsvoorziening indien slagschaduw optreedt ter plaatse van gevoelige objecten (lees: woning) voor zover de afstand tot de windturbine minder dan 12 x de rotordiameter bedraagt en de schaduw gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten kan optreden.

Voor Windpark Doetinchem wordt uitgegaan van de strengste interpretatie van de wet: er mag niet meer dan 17 x 20 minuten slagschaduw (5:40 uur) per jaar slagschaduw optreden op de gevel van een woning. Voor dit windpark geldt dat de contour van de maximale maten over enkele woningen valt. De windturbines worden daarom voorzien van een stilstandsvoorziening. Deze zorgt ervoor dat bij overlast ten gevolge van schaduw de windturbine wordt uitgeschakeld. De voorziening wordt per schaduwgevoelige woning vooraf ingeregeld, aangezien het gaat om specifieke momenten die van tevoren bepaald kunnen worden afhankelijk van de zonnestand. Daarnaast wordt gemeten of er daadwerkelijk voldoende zon (en dus slagschaduw) is op die momenten. Bij alle woningen zal dus voldaan worden aan de norm van maximaal 5:40 uur slagschaduw op de gevel.

Hoe groter de rotor van een windturbine, hoe meer slagschaduw in uren. Maar hoe hoger de ashoogte niet hoe meer slagschaduw. De ashoogte verplaatst enkel de plaats waar de schaduw terecht komt. Bij het bepalen van de locaties van de windturbines kan hier dan ook rekening mee worden gehouden. Het is goed om te benadrukken dat een windturbine niet meer dan 6 uur slagschaduw op een gevoelig object (woning, scholen, ziekenhuizen, etc.) mag veroorzaken, ongeacht de hoogte van de windturbine. Om te zorgen dat de norm van zes uur per jaar niet wordt overschreden, worden de windturbines af en toe automatisch stilgezet.

Mensen met epilepsie zijn gevoelig voor lichtverandering. En de slagschaduw afkomstig van een windturbine veroorzaakt lichtverandering. Uit onderzoek blijkt dat de kans dat een epileptische aanval optreedt bij een flikkerfrequentie tussen de 2,5 en 14 Hertz (Hz).  Echter, de flikkerfrequentie van een windturbine is altijd lager dan 1 Hertz. Dit betekent dat windturbines en in het bijzonder slagschaduw geen groot risico vormen voor mensen met epilepsie.

Van elke 10.000 vogels die sterven door menselijk handelen sterft er één door windenergie. Gif, verkeer, huisdieren, jacht en de ramen van woningen kosten veel meer slachtoffers. Windturbines zijn verantwoordelijk voor minder dan 1% van alle vogelslachtoffers. Uit een Canadese studie blijkt dat katten, botsingen met ramen in gebouwen en hoogspanningskabels meer dan 95% van alle vogelslachtoffers veroorzaken.

Het streven is natuurlijk om het aantal slachtoffers zo veel mogelijk te beperken. Op sommige plekken in Nederland is het daarom onverstandig windturbines te bouwen, bijvoorbeeld in verband met trekbewegingen of dagelijkse routes van vogels of vleermuizen. Bij het ontwikkelen van Windpark Doetinchem zal een gedegen onderzoek plaatsvinden naar o.a. routes van vogels en vleermuizen en naar de leefomgeving ter plekke.

Op basis van de resultaten van het natuuronderzoek kan gekozen worden om een stilstandsvoorziening voor vleermuizen toe te passen. Hiermee kan het aantal slachtoffers gereduceerd worden met ca. 80-90% met een gering opbrengstverlies. 

N.B. Ondanks het feit dat we steeds meer windturbines in Nederland krijgen, komen windturbines niet voor in de top 10 oorzaken van vogelsterfte.

Om de effecten op te natuur te kunnen bepalen zal getoetst moeten worden aan de Wet natuurbescherming (Wnb), waarin de gebiedsbescherming van nationaal begrensde natuurgebieden en de bescherming van flora en faunasoorten is gebundeld. In de wet zijn ook de bepalingen vanuit de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn (Natura 2000) verwerkt. 

Ook naar natuurwaarden, vogels en broedplekken wordt onderzoek verricht. En uitkomsten van het onderzoek kunnen aanleiding zijn dat op bepaalde locaties geen windturbines kunnen worden gebouwd. Ook kunnen de uitkomsten van het onderzoek ertoe leiden dat er alleen tijdens een bepaalde periode mag worden gebouwd, bijvoorbeeld buiten het broedseizoen.

Elke windturbine moet in Nederland gecertificeerd zijn. Deze certificering is een waarborg dat de windturbines uitgebreid gecontroleerd zijn op tal van risico’s. Veiligheid speelt een belangrijke rol in de gehele ontwikkeling, bouw en beheer van een windturbine. Bij de locatiekeuze voor het windpark zal gezorgd worden dat er voldoende afstand wordt gehouden tot risicovolle installaties, hoogspanningsleidingen en de dijk/waterkering. Dit in verband met het zeer geringe risico dat een rotorblad kan afbreken.

Bij de exploitatie van het windpark wordt o.a. goed rekening gehouden met kans op ijsvorming op de rotorbladen. Zolang de wieken draaien kan er geen ijsvorming optreden. Wanneer er bij stilstand ijs geconstateerd wordt, zullen de rotorbladen evenwijdig aan de snelweg worden gedraaid, zodat mogelijk vallende sneeuw of ijs verwijderd blijft van deze weg. Voordat de wieken weer gaan draaien wordt gezorgd dat ze ijsvrij zijn (door ze te verwarmen).

Overlast voor omwonenden kan bestaan uit aantasting van het uitzicht, geluidhinder, slagschaduw en lichtschittering van de wieken. Voor Windpark Doetinchem worden deze effecten in beeld gebracht. Onderzoeken zullen moeten bevestigen dat deze overlast binnen de wettelijke grenzen blijft.

Wat het uitzicht betreft: natuurlijk ziet u de windturbines op afstand staan. De discussie mooi of niet blijft er altijd, maar windmolens zullen de komende decennia steeds meer onderdeel zijn van ons landschap.

Windturbines hebben een gemiddelde (technische) levensduur van zo’n 25 tot 30 jaar. Wellicht zijn er over 30 jaar andere vormen van duurzame energie beschikbaar. In dat geval kunnen de windturbines weggehaald worden zonder schade aan het landschap achter te laten. 

Windturbines zijn financieel afgeschreven na een jaar of 15, hun levensduur is zo’n 25-30 jaar. Daarna worden ze afgebroken. Dit kan over het algemeen kostenneutraal, omdat veel onderdelen hergebruikt kunnen worden. Daarnaast wordt ook het fundament van de windturbine verwijderd. Eventuele palen onder dit fundament blijven op verzoek van het Waterschap vaak in de grond zitten. Door het verwijderen van deze palen, kunnen verschillende water dragende lagen namelijk door elkaar heen worden getrokken. Om ervoor te zorgen dat er voor het weghalen van de windturbines voldoende financiële middelen beschikbaar zijn, wordt er tijdens de exploitatieperiode een speciaal potje opgebouwd om te kunnen voorzien in de afbraakvoorziening.

Wanneer de windturbines van Windpark Doetinchem al meer dan 25 jaar draaien, zal worden bekeken of ze nog iets langer kunnen blijven staan. Door het bevoegd gezag kan een ontmantelplicht in de vergunning worden opgenomen (van bijvoorbeeld max. 30 jaar).

De energie die nodig is voor de hele levenscyclus (bouwen, plaatsen, onderhoud, afbreken) van een moderne windmolen wordt in drie tot zes maanden ‘terugverdiend’, de uitstoot van CO2 in ongeveer zes maanden. Daarna produceert de windmolen nog 25-30 jaar schone stroom. Dit is afhankelijk van het type turbine.

Windturbines staan maar soms stil, bijvoorbeeld als het niet waait (of te hard waait: storm), bij (periodiek) onderhoud of als er sprake is voor een stilstandsvoorziening (vleermuizen of slagschaduw). Maar Nederland is een echt windland: de windturbines leveren meer dan 80% van de tijd schone stroom.

Wind is niet regelbaar maar wel heel goed voorspelbaar. Bij normale omstandigheden is tot 10 procent nauwkeurig te berekenen hoeveel energie windmolens een dag later zullen produceren. Op de momenten dat het niet waait, zijn er ook nog andere (duurzame) bronnen die ons stroomnetwerk voeden. Zo ben je altijd verzekerd van elektriciteit, zelfs als het even wat minder waait.

Moderne windmolens beginnen te draaien bij een windkracht 2-3 en leveren vanaf windkracht 6 het volle vermogen. Alleen als het heel hard waait (windkracht 10) wordt de windmolen uitgeschakeld. De technische beschikbaarheid van windmolens is hoger dan 95 procent. Slechts een klein deel van het jaar kan een windmolen niet draaien, vanwege onderhoud of storing. 

Pieken en dalen in productie komen voor, want het ene moment waait het harder op de ene plek dan het andere. Fluctuerend aanbod kan met de geografische spreiding van windturbines (en zonneparken) in Nederlands goed worden opgevangen. Want hoe meer je de windturbines (en zonneparken) over Nederland verspreid, hoe minder de pieken en dalen op het totale niveau zullen zijn.

De beschikbaarheid van elektriciteit is een noodzakelijke voorwaarde voor het functioneren van de Nederlandse samenleving in al zijn facetten. De noodzaak om in deze behoefte te voorzien door middel van grootschalige winning van windenergie wordt ingegeven door meerdere factoren. In de eerste plaats blijft het mondiale gebruik van fossiele energie stijgen. Samen met het feit dat de voorraad fossiele brandstof toch echt eindig is, heeft dit tot gevolg dat de beschikbaarheid, betrouwbaarheid én betaalbaarheid van het energie-aanbod onder druk staat, ook omdat Nederland voor de energievoorziening niet (teveel) afhankelijk wil zijn van andere landen.

Daarnaast verandert het mondiale klimaat als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen. In het Klimaatverdrag van Parijs (2015) hebben 195 landen, inclusief Nederland, afgesproken om in 2050 de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius, en zo mogelijk 1,5 graden Celsius. Koolstofdioxide (CO2) is één van de belangrijkste broeikasgassen. Daarom richt Nederland op het verminderen van de CO2-uitstoot. Voor 2050 is afgesproken een (nagenoeg) CO2-neutrale samenleving te realiseren. In het Klimaatakkoord geeft Nederland invulling aan deze afspraken. Het doel van het Klimaatakkoord is een vermindering van broeikasgassen met 49% in 2030 en met 95-100% in 2050. De maatregelen in het Klimaatakkoord kunnen, door het verdwijnen van de fossiele bronnen, winst opleveren voor gezondheid, veiligheid en natuur.

Om dit doel te bereiken zijn forse beleidsinspanningen en investeringen nodig op alle vormen van duurzame energie. Windenergie op land is de komende jaren één van de meest kosteneffectieve wijzen om hernieuwbare energie te produceren. Één van de maatregelen uit het Klimaatakkoord is het opwekken van 35 TWh hernieuwbare energie op land in 2030 (waaronder windenergie). 

Het waait het hardst dichtbij de kust, maar er is niet genoeg ruimte om daar alle windmolens te plaatsen. Daarom is in een bestuursakkoord tussen Rijk en provincies afgesproken dat álle provincies een windopgave krijgen. Wanneer de windmolens hoog genoeg en goed ontworpen zijn, en een iets hogere SDE++-bijdrage krijgen, is windenergie ook in het binnenland rendabel. 

N.B. Nederland heeft in vergelijking met andere Europese landen een zeer goed windklimaat. 

Nederland heeft de doelstelling om de CO2-uitstoot in 2030 met ten minste 49% terug te dringen. Het kabinet heeft ervoor gekozen vooral in te zetten op ‘wind op zee’. Maar we hebben de zee ook nodig voor andere functies, zoals visserij, scheepsroutes, natuur, mijnbouwactiviteiten. Daardoor moeten we ook hernieuwbare energie op land opwekken, om het doel te bereiken. Windenergie op land is op dit moment volgens het Planbureau van de Leefomgeving ook een één van de goedkoopste en meest efficiënte bronnen van duurzame elektriciteit. En daarmee onmisbaar in de omvorming van het energiesysteem en om de duurzame energiedoelstellingen te halen.

Om voldoende duurzame energie te produceren in de toekomst hebben we zowel windmolens op land als op zee nodig. Het is dus niet of-of, maar en-en. 

Nee, dat klopt niet. Windenergie vormt nog maar een klein deel van de totale energieopwekking in Nederland. De inzet van diverse elektriciteitsbronnen (kolencentrales, zon, wind) wordt veel meer beïnvloed door het constant fluctuerend gebruik van stroom (de vraag naar stroom) dan door de onvoorspelbaarheid van wind (de stroomlevering). Er staat nu in Nederland bijna twee keer zoveel capaciteit aan energiecentrales dan we nodig hebben op een piekmoment. Als wind en zon in de toekomst een veel groter percentage van de Nederlandse energie gaan opwekken, kan dit probleem wel ontstaan, maar hiervoor zijn talloze oplossingen voorradig of in ontwikkeling. Een van de mogelijke oplossingen is het combineren van wind met zon en het creëren van opslagcapaciteit, bv. door middel van omzetting naar warmte, naar H2 of in accu’s. 

Om genoeg schone stroom te produceren, hebben we naast windenergie ook zonne-energie hard nodig. Windenergie is op dit moment de schoonste en goedkoopste optie voor duurzame energie. Zonne-energie is sterk in opkomst, maar momenteel nog duurder dan windenergie. Een windturbine levert net zoveel stroom als ca. 20 voetbalvelden met zonnepanelen. Het ruimtegebruik (kraanplaats, fundering en toegangsweg) van een windturbine bedraagt daarentegen maar ca. een kwart hectare. 

De piek van het elektriciteitsgebruik op het gehele Europese continent ligt in de winter, wanneer zon het minst oplevert. Grootschalige toepassing van zonne-energie (met seizoensopslag) vereist een kostbare infrastructuur. In de toekomst zou dit binnen bereik kunnen komen, maar nu is het nog geen alternatief voor wind.

Diverse studies laten verschillende resultaten zien. Soms is sprake van een lagere verkoopwaarde van woningen nabij een windpark en soms is er nauwelijks effect, of alleen een tijdelijke waardedaling zolang er protest tegen het windpark is. Of er sprake is van planschade moet onderzocht worden nadat een aanvraag voor tegemoetkoming in planschade is ingediend. Belangrijk om rekening mee te houden is dat bij planschade op grond van de wet een zogenoemd normaal maatschappelijk risico geldt. Dit betekent dat een deel van de planologische schade voor rekening van de benadeelde blijft. Het indienen van een aanvraag kan pas als het bestemmingsplan onherroepelijk is.

Samenvattend: De Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) compenseert het verschil tussen de kosten van duurzame energie en de marktprijs van energie. Door deze SDE-subsidie is windenergie voor de consument niet duurder dan grijze stroom. Deze subsidie is nodig omdat er nog steeds kolencentrales actief zijn in Nederland, die niet betalen voor de grote schade van hun uitstoot van broeikasgassen en stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid.

Uitgebreid: Met de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) wordt de onrendabele top van duurzame energieopwekking gesubsidieerd. De Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE++, sinds 2020) wordt uitgevoerd door het ministerie van Economische Zaken.

Als de subsidie wordt toegekend dan wordt voor een periode van 15 jaar jaarlijks een bedrag verstrekt om het verschil in productieprijs bij te leggen tussen onze windstroom en ‘grijze stroom’. 

De kostprijs van windenergie op land is ongeveer 4-6 eurocent per kWh. De marktprijs (zonder belastingen) voor elektriciteit ligt rond de 5 cent per kWh. De Rijksoverheid stimuleert bedrijven via de subsidieregeling SDE+ om te investeren in windenergie. Dit doen ze door het verschil tussen de duurzame elektriciteitsprijs en de marktprijs te compenseren. Bij hoge elektriciteitsprijzen kan dit ook leiden tot 0 euro subsidie omdat de elektriciteit zelf "duur genoeg" is, dus genoeg opbrengt voor het project en er dat jaar geen subsidie nodig is. Producenten van windstroom ontvangen de subsidie per kWh elektriciteit die is geproduceerd gedurende een van tevoren vastgestelde periode, bijvoorbeeld 15 jaar. 

N.B. De laatste jaren daalt de SDE-subsidie fors, mede omdat de kosten voor windenergie dalen (windturbines worden efficiënter). Wellicht dat over een aantal jaar de SDE-subsidie wordt afgeschaft.

Samenvattend: Grote, moderne windmolens op een windrijke plek kunnen qua prijs nu al concurreren met ouderwetse, grijze centrales. Eenmaal gebouwd, zijn de molens veel goedkoper dan een gas- of kolencentrale, omdat er geen brandstof nodig is. Verder worden in economische berekeningen telkens de milieukosten en de kosten die klimaatverandering met zich meebrengt, vergeten. Als deze kosten worden meegenomen, dan is windenergie de goedkoopste energiebron.

Uitgebreid: Windenergie is de goedkoopste bron van duurzame elektriciteit. Stroom uit kolen en gas is nog 1 à 2 ct per kWh goedkoper. Maar dat komt omdat er niet wordt betaald voor het opruimen van de vervuiling die fossiele brandstoffen veroorzaken. Denk aan luchtverontreiniging, afval, klimaatverandering etc. Volgens een grote Europese studie zou de prijs van kolenstroom stijgen, als je deze verborgen kosten meerekent. Als we alle kosten eerlijk berekenen is windenergie concurrerend met/goedkoper dan fossiele brandstoffen.

De totale productie van grijze stroom (met steenkool, gas e.a.) is nog steeds goedkoper doordat een deel van de kosten (landschappen op de schop, aardschokken, milieuvervuiling, klimaatverandering etc.) niet in de prijs zijn opgenomen, maar worden afgewenteld naar andere maatschappelijke domeinen en op toekomstige generaties.

In plaats van alleen te kijken naar of ergens wel of geen subsidieregeling voor is, vinden wij dat er gekeken moet worden naar wat de totale maatschappelijke kosten per energieproductiewijze zijn. Want de grondstofwinning en uitstoot van fossiele vormen van energieproductie brengen kosten met zich mee voor de maatschappij, bijvoorbeeld in gezondheidszorg of milieuschade.

Het belangrijkste concrete verschil is dus: De bijdrage aan de productie van een kolencentrale of gascentrale is minder zichtbaar dan je bijdrage aan de subsidie op windmolens, maar nog steeds gewoon aanwezig. Het venijn zit ‘m in de kosten die je niet ziet, maar er wel zijn.

Gesteld kan worden dat wind op land al de goedkoopste energiebron is, als alle verborgen subsidies voor fossiele brandstoffen zouden worden weggenomen.

Kernenergie is helemaal niet zo goedkoop als vaak gedacht wordt. Hoewel de ruwe productiekosten van een kilowattuur (kWh) met kernenergie laag zijn, twee tot drie cent per kWh, zijn de kosten voor de bouw van een kerncentrale en de opslag van radioactief afval zeer hoog. Als ook de investeringskosten en het onderhoud meegenomen worden, stijgen de kosten per kWh naar ruim 8 cent per kWh. Daarnaast zijn aantoonbaar duurzame alternatieven zoals wind en zon tegenwoordig ook geschikt om aan de energievraag te voldoen en worden ze steeds kostenefficiënter. De kosten van energie uit wind en zon zijn nog altijd aan het dalen. Tegenwoordig kost een door een windmolen geproduceerde kWh vaak minder dan 4 cent per kWh. In deze kosten zijn de investering en het onderhoud ook meegenomen.

Het recente onderzoek dat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft laten uitbrengen, stelt dat kernenergie goedkoper is dan wind en zon. Maar dit onderzoek rekent met toekomstige cijfers voor hernieuwbare energie in 2040 die hoger zijn dan nu, terwijl de kosten van wind en zon alleen maar zullen dalen. Ook gaat het onderzoek ervan uit dat kerncentrales bijna 100 procent van de tijd zullen draaien. Dit zal in ons toekomstige energiesysteem – dat veel dynamischer is – niet het geval zijn. Daardoor doet het onderzoek de kosten van kernenergie veel lager lijken. In het begin van 2020 concludeerde een Nederlandse studie naar toekomstige energiescenario’s (in opdracht van het ministerie van EZK) dat een energiesysteem met kernenergie duurder is dan zonder (Bron: Natuur&Milieu). 

Daarnaast zijn er een aantal grote nadelen aan kernenergie: 
•    Het grootste nadeel van kernenergie is het radioactieve afval uit een centrale, maar ook het afval van uraniumwinning en het sloopafval na sluiting van een kerncentrale zijn radioactief. Radioactieve straling vormt een groot risico voor de gezondheid. Hoogactief radioactief afval blijft tienduizenden jaren straling afgeven en vormt zo een risico voor duizenden generaties na de onze. Daar is op dit moment geen goede definitieve opslag voor.
•    De kans op een ernstig ongeval is weliswaar klein, maar de mogelijke gevolgen zijn groot. Het gaat dan vooral om nadelige gevolgen op lange termijn door verhoogde stralingsniveaus.
•    Elektriciteitsproductie in bestaande kerncentrales is goedkoop, maar de bouw van een nieuwe kerncentrale kost miljarden euro's. Ook de ontmanteling van centrales is erg duur (bron: Milieucentraal). 

De kosten van kernenergie bedragen ruim 8 cent per Kwh. De SDE++-(basis)bedragen (2021) van windenergie liggen rond de 4 à 6 ct per kWh (en blijven dalen). Kernenergie is hiermee aanzienlijk duurder dan windenergie.

De investeringskosten bestaan in ieder geval uit kosten voor:

•    Turbines en funderingen (ca. 70% van de totale kosten)
•    Elektrische infrastructuur en netaansluiting
•    Civiele werken (bouwvoorbereiding en ontsluiting)
•    Ontwikkelingskosten (onderzoeken en adviezen)
•    Leges en vergunningen
Daarnaast kunnen kosten gemaakt worden voor:

•    Eventuele voorkomende planschade-uitkering of compensatie-uitkering
•    Windparkfonds, omwonendenregeling en stimuleren van participatie
•    Opruimen bestaande turbines (saneren)

De kosten verschillen per locatie. Bijvoorbeeld door de afstand tot de netaansluiting. Door de toegankelijkheid van het terrein. Door de complexiteit van de voorafgaande onderzoeken. En ook door de verschillen in kosten voor bouwleges, die per gemeente zijn vastgesteld.

Windturbines zetten de bewegingsenergie van wind om in elektriciteit. Een windturbine bestaat uit:

•    Rotor(bladen)
•    Gondel (versnellingsbak, naaf, generator en krui-installatie)
•    Mast, met daarin kabels

In de gondel zitten de elementaire onderdelen van een windmolen: De aandrijfas en de generator. De generator van de windturbine is het onderdeel waar de windenergie omgezet wordt in elektriciteit. In de generator wordt dus de mechanische energie, omgezet in elektrische energie en werkt als een soort grote dynamo. Door de beweging van de as in een magnetisch veld worden stroomspanningen opgewekt. De stroom gaat door de hoogspanningskabels in de mast naar de transformator, die de stroom op het juiste spanningsniveau brengt en op het elektriciteitsnetwerk zet. De transformator bevindt zich in de gondel of op de grond naast de windmolen.

De wieken die rotorbladen worden genoemd zijn altijd naar de wind toe gericht. Moderne windmolens kunnen de stand van de rotorbladen veranderen, zodat ze altijd in optimale positie kunnen staan. De rotorbladen zijn gemaakt van epoxyhars en glasfiber en hebben de vorm van vliegtuigvleugels, ze worden door liftkracht die de wind veroorzaakt aangedreven.

De ashoogte en de rotordiameter bepalen de werkelijke opbrengst. Hoe hoger de mast, hoe meer wind de rotorbladen vangen, dus hoe hoger de stroomopbrengst. Hoeveel stroom een windturbine uiteindelijk produceert, is ook afhankelijk van het windaanbod op een locatie en of er bomen of bebouwing in de buurt zijn. Windturbines kunnen al bij windkracht 2-3 de wind omzetten in energie, maar het beste is windkracht 6 (ca. 10-11 m/s).

Voor windparken met een opgesteld vermogen tot 5 MW is de gemeente bevoegd gezag.

Op basis van de Elektriciteitswet 1998 is de provincie verplicht om medewerking te verlenen aan een initiatief voor een windpark tussen de 5 en 100 Megawatt, indien de betrokken gemeente geen medewerking wenst te verlenen aan het wijzigen van het planologisch regime. Een dergelijke verplichting bestaat niet op het moment dat de provincie voldoet aan de minimumrealisatienorm danwel sprake is van strijd met de eisen van een goede ruimtelijke ordening.

Windparken met een capaciteit die groter is dan 100 MW vallen onder het Rijk, dat daarvoor de Rijkscoördinatieregeling (RCR) gebruikt.

In het geval van Windpark Doetinchem zal de provincie Gelderland haar bevoegdheden (voor de ruimtelijke procedures en het vergunningentraject) moeten overdragen aan de gemeente Doetinchem, indien deze bereid is om planologische medewerking te verlenen aan het initiatief.

Het is voor de vergunningaanvraag van het windpark noodzakelijk dat er verschillende onderzoeken worden gedaan. De onderzoeken moeten duidelijk maken wat de voor- en nadelen van het windproject op deze locatie zijn en of het project voldoet aan alle wettelijke normen en regels. Op basis van de onderzoeken en politiek- maatschappelijke afwegingen neemt de gemeente het besluit om de omgevingsvergunning te verlenen. Te denken valt aan ecologische toetsen, geluid- en slagschaduwonderzoeken en risico- en veiligheid analyses. 

Op dit moment bevinden we ons in de haalbaarheidsfase van het project. Dit betekent dat er nog veel onderzoeken moeten worden verricht. Daarnaast moeten wij nog een definitief principeverzoek indienen bij de gemeente Doetinchem. Zodra het besluit van de gemeente hierop positief is, zullen we meer zicht hebben op de vergunningenprocedure.
Wij verwachten dat een uitgebreide procedure een mogelijkheid zal zijn. Zo zal er een m.e.r.-beoordeling plaats moeten vinden en/of zal er eventueel een milieueffectrapportage moeten worden opgesteld.